Duyusal İşlemleme Güçlüğü: Belirtileri, Nedenleri ve Çözüm Yolları

Duyusal işlemleme sistemi, beynimizin çevreden gelen dokunma, hareket, ses, tat ve koku gibi bilgileri alıp yorumlamasını ve uygun yanıtlar üretmesini sağlar. Ancak bazı çocuklarda bu süreç sağlıklı işlemez.

Bazı çocuklar kalabalık ortamlarda bunalarak uzaklaşmak ister, bazıları belirli dokulara karşı aşırı hassastır, bazıları ise sürekli hareket etme ihtiyacı duyar. Bu durumlar, Duyusal İşlemleme Güçlüğü (Sensory Processing Disorder – SPD) belirtileri olabilir (Miller, 2006).

Bu yazıda, SPD’nin tanımı, belirtileri, olası nedenleri ve çocukları desteklemek için bilimsel yöntemleri bulacaksınız.

Duyusal İşlemleme Güçlüğü (SPD) Nedir?

Duyusal işlemleme güçlüğü, beynin duyusal bilgileri düzenleme ve doğru şekilde yanıt verme becerisinde bozulma olmasıdır (Dunn, 1999). Beyin bazı uyaranları fazla yoğun, bazılarını ise yetersiz algılayabilir.

SPD yaşayan çocuklar, duyusal bilgiyi nasıl işlediklerine göre üç ana gruba ayrılır:

1. Duyusal Kaçınan Çocuklar

Bu çocuklar, duyusal uyaranlara karşı aşırı hassastır:

• Gürültülü ortamlarda rahatsız olurlar, kulaklarını kapatabilirler.

• Belirli dokulara, kıyafet etiketlerine veya dikişlerine tahammül edemezler.

• Işıklı, kalabalık ortamlardan kaçınırlar.

2. Duyusal Arayış İçinde Olan Çocuklar

Daha fazla uyarana ihtiyaç duyarlar:

• Sürekli hareket ederler.

• Yüksek seslerden hoşlanır, yüksek sesle konuşabilirler.

• Sarılma, çarpışma ve sert fiziksel aktivitelerden keyif alırlar.

3. Duyusal Diskriminasyon Güçlüğü Olan Çocuklar

Duyusal bilgiyi ayırt etme ve yorumlama becerilerinde zorluk yaşarlar:

• Vücutlarının konumunu algılamakta zorlanırlar.

• Sakarlık yaşayabilirler, merdiven çıkarken zorlanabilirler.

• Yazı yazma, düğme ilikleme gibi ince motor becerilerde güçlük çekerler.

SPD’nin Nedenleri Nelerdir?

Tam olarak nedeni bilinmese de, bazı biyolojik ve çevresel faktörler etkili olabilir (Ayres, 1979):

🧬 Genetik yatkınlık – Ailede duyusal hassasiyet öyküsü olması.

🤰 Gebelik ve doğum faktörleri – Erken doğum, düşük doğum ağırlığı, hamilelik komplikasyonları.

🌍 Çevresel faktörler – Aşırı ekran maruziyeti, yetersiz fiziksel oyun, doğada zaman geçirmeme.

Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Duyusal işlemleme güçlüğü yaşayan çocuklara destek, onların duyusal profiline uygun stratejiler geliştirmekle mümkündür.

Duyusal Kaçınan Çocuklar İçin

• Gürültülü ortamlarda kulak koruyucu kullanmasına izin verin.

• Yumuşak, etiketsiz kıyafetler tercih edin.

• Kalabalık alanlarda sakinleşebileceği özel bir alan oluşturun.

Duyusal Arayış İçinde Olan Çocuklar İçin

• Günlük rutine trambolin, salıncak, direnç egzersizleri ekleyin.

• Ağırlıklı battaniyeler ve derin basınç uygulamaları rahatlatıcı olabilir.

Duyusal Diskriminasyon Güçlüğü Olan Çocuklar İçin

• Ağırlık taşıma, çekme-itme oyunları ile proprioseptif sistemi destekleyin.

• Oyun hamuru sıkma, düğme ilikleme gibi ince motor etkinlikler yapın.

Terapistler İçin Müdahale Stratejileri

📌 Duyusal Profilleme – Çocuğun hangi uyaranlara aşırı veya az tepki verdiğini belirleyin.

📌 Duyusal Diyet – Çocuğun ihtiyacına uygun hareket, dokunma ve basınç içeren günlük planlar oluşturun.

📌 Oyun Terapisi – Dokunsal, proprioseptif ve vestibüler sistemi hedefleyen aktivitelerle duyusal düzenlemeyi sağlayın.

Duyusal işlemleme güçlüğü, çocuğun günlük yaşamını etkileyebilir ancak doğru yaklaşımlar ve destekle yönetilebilir. Çocuğunuzun duyusal ihtiyaçlarını anlamak ve buna uygun ortamlar sunmak, hem gelişimini hem de yaşam kalitesini artıracaktır.

📚 Kaynakça:

• Miller, L. J. (2006). Sensational Kids: Hope and Help for Children with Sensory Processing Disorder.

• Dunn, W. (1999). The Sensory Profile: User’s Manual.

• Ayres, A. J. (1979). Sensory Integration and the Child.